Inleiding
In de recente jaren neemt het aantal gewelds- en dreigingsincidenten tegen hulpverleners en publieke personen hand over hand toe. Politieagenten, bestuurders, politici, zorgverleners, journalisten, advocaten, vrijwel geen beroepsgroep blijft hiervan gevrijwaard. Als schoenmaker die bij zijn leest moet blijven, beperk ik me in deze blog tot de advocatuur.
Zo’n 17.000 advocaten zetten zich dagelijks vol overgave in voor hun cliënten, voor het recht en voor een eerlijke procesvoering. Een aanzienlijk deel van deze advocaten is actief in rechtsgebieden als het familierecht, faillissementsrecht, psychiatrische patiëntenrecht, vreemdelingenrecht en het strafrecht. Rechtsgebieden die gepaard gaan met veel emoties. Dat laatste weten we met zijn allen wel, maar voor de nodige advocaten die dit soort zaken doen zijn de incidenten tegen advocaten nog altijd niet veel meer dan krantenberichten. Wellicht is het goed om vanuit de losse pols een verre van volledig overzicht te geven van zomaar enkele mij bekende “incidenten”.
“Zomaar” een rijtje incidenten
– Doodgestoken advocaat Doetinchem (2004, Machiel Pul)
– Poging moord op advocate (2017, met faillissement advocatenkantoor tot gevolg)
– Liquidatie Derk Wiersum
– Poging liquidatie Enschedese advocaat (2019)
– Ingegooide ruiten bij groot aantal advocatenkantoren
– Brandstichting auto’s Friese advocaat
– Talrijke dreigmails aan legio advocaten
– De advocaten van Nabil B. die op een dodenlijst zouden staan
– Verschillende strafrechtkantoren die beschoten zijn
– Enkele tientallen stalkingszaken, met de dreiging die daarbij komt
– Een advocatenkantoor dat in een specifieke zaak geobserveerd en gefilmd werd door een criminele organisatie
– Een advocaat die mishandeld is tijdens een piketbezoek
– De nodige bedreigingen richting en intimidaties jegens advocaten
Dit is maar een greep, de lijst met incidenten is eindeloos. Toch komt lang niet alles in het nieuws en dat is begrijpelijk: commercieel schrikt het natuurlijk cliënten af. Wie wil een advocaat in de arm nemen die zich over iets anders zorgen maakt dan over jouw zaak? Of erger: wie wil een kantoor bezoeken waar je als bezoeker misschien zelf gevaar loopt? Veel incidenten blijven hiermee onder de oppervlakte, advocaten praten er niet graag over. Ook het beeld dat advocaten niet wijken voor geweld, zal hierbij wellicht een rol spelen.
Recent heeft de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten een enquête onder haar leden gehouden over dreigingsaspecten. Als lid van het bestuur van deze vereniging – met dit onderwerp in mijn portefeuille – heb ik inzage in de resultaten. Mijn conclusie is dat het beeld dat ik hiervoor schetste, geen enkele nuancering verdient.
Als een lijst met incidenten eindeloos is, dan zijn het geen incidenten meer. Iedere advocaat kan met dreiging en gevaar te maken krijgen. In ieder geval iedere advocaat die actief is in zaken waarbij grote emoties komen kijken, terwijl ook advocaten die psychotici bijstaan (of als wederpartij hebben) of strafzaken behandelen bepaald geen ondenkbeeldige risico’s lopen.
Naïeve advocaten
Het valt me al jaren op dat advocaten op social media privacy-gevoelige informatie over zichzelf delen. Foto’s van al dan niet sportende kinderen (met locatie en al), gezinsleden, auto’s, zelfs links op Twitter en Facebook naar woonhuizen van advocaten die te koop staan op Funda zijn geen zeldzaamheid. In een tijd waarin “lone wolves” zichzelf al internettend op zolderkamertjes helemaal van het pad brengen met allerlei complottheorieën en in een tijd waarin iedere advocaat bijvoorbeeld in piket tegen die ene gevaarlijke liquidatiezaak kan aanlopen, is dit niet te vatten. Het gevaar dat er vandaag niet is, kan er morgen met die ene zaak ineens wel zijn.
In mijn visie loopt iedere advocaat die actief is in in ieder geval de eerder in deze blog genoemde rechtsgebieden risico’s. Dreiging en gevaar zijn voor hen verre van ondenkbeeldig. Maar hoeveel advocaten hebben hierop maatregelen genomen? Een geheim telefoonnummer, niet getraceerd kunnen worden op internet, het niet publiek maken van privé-nevenfuncties, het afschermen van persoonsgegevens in het bevolkingsregister en in het handelsregister is echt niet zo moeilijk. Naar mijn idee zou dit relatief makkelijk en generiek voor een groot deel van de advocatuur te regelen moeten zijn.
Ik ga nog een stap verder: ik meen dat de Nederlandse Orde van Advocaten afscherming van persoonsgegevens door advocaten verplicht moet stellen of op zijn minst dringend moet aanbevelen. Advocaten die hun kwetsbaarheden niet kennen, zijn een gevaar voor de goede rechtsbedeling. En ook vatbaar voor – een verschrikkelijk modewoord, maar toch maar – ondermijning.
Onwillige minister
Er is veel discussie over de mogelijkheden van meer, betere en snellere afscherming van persoonsgegevens (huisadressen) in openbare registers. Recent liet minister Grapperhaus weten aanpassen van de regelgeving op dit punt te ontraden. Commerciële motieven en politieke onwil lijken hieraan ten grondslag te liggen. De opstelling van de minister is onbegrijpelijk: wat heeft afscherming in bijvoorbeeld het handelsregister voor zin als het woonadres van iemand dan via bijvoorbeeld het register van het Kadaster wel te vinden is? Afscherming van gegevens in dit laatste register kan alleen met medewerking van het OM, waarbij als strikte en strenge voorwaarde geldt dat men is opgenomen in het stelsel Bewaken en Beveiligen. Die status is echter voor het leeuwendeel van de advocatuur niet weggelegd. Een minister die niet wil meewerken aan maatregelen als deze, is in mijn opvatting weinig geloofwaardig – en in ieder geval weinig doortastend – als hij spreekt over gevaren van ondermijning.
Afsluiting
Advocaten moeten hun werk kunnen doen. Bijvoorbeeld de toeslagenaffaire maar ook vele andere zaken maken duidelijk hoe belangrijk het werk van advocaten is. Advocaten die oog hebben voor hun eigen kwetsbaarheden en daarop maatregelen nemen, dienen daarmee de rechtsstaat. Advocaten die dit niet doen, zijn daarentegen een gevaar voor de rechtsstaat. Iedere advocaat die vanwege dreiging of geweld moet stoppen, is er een teveel. En iedere advocaat die vanwege dreiging of geweld niet vrij is om juridisch richting te geven aan een specifieke zaak, ook.
Richting dreigers/geweldplegers/stalkers zou ik willen zeggen: ooit hebben jullie zelf een advocaat nodig. Wees zuinig op jullie eigen rechten want als er geen advocaat meer is die je bijstaat, dan ben je in het huidige juridische landschap reddeloos verloren.
Tot besluit richting de minister en de politiek: u hebt een verantwoordelijkheid om ondermijning tegen te gaan, de rechtsstaat maximaal te dienen en veiligheid van personen zo goed als mogelijk te borgen. Een generieke afscherming van privé-gegevens van alle advocaten op in ieder geval de hiervoor genoemde rechtsgebieden in alle openbare registers is broodnodig.
Anno Huisman